Sinema, bizde ve dünyada bu haliyle devem edemez ve edemiyor. O yüzden sinemayı ve ona ait her şeyi yeniden kurmalıyız.
Sinemayı yaratan kendini ifade ediş, varoluş, sanat gibi itici alaşımları kayboldu. Son yıllarda ise sırtını teknikle ilerleyen, yeni söz söylemeyen efekt yığınından ibaret bir sektör durumuna geldi. Kendi içinde evrilse bile hayatımıza girdiği haliyle, yani düz çizgisel haliyle devam etmeye çalışıyor, edemez.
Sinema tarihinde, akımlar, manifestolar hepsi olağan bir gelişimin parçası olarak var olageldiler. Yanlışlar dahil, tüm çabaların hakkını teslim etmeliyiz.
Yüz yıllık sinema tarihinden hayatla sanat arasındaki gerilimden olumlu yönde beslenen bir sinema çıkmadı. Birbirini yönlendiren, tüketen ve nihayetinde kopuşa götürdü yapılan sinema. Hayatı ve sanatı tarihin hiç bir döneminde bu kadar birbirine öteki, birbirine düşman görmemiştik. Sanatçıyla hayatın ayrı duruşları, duşumları da bunun somut göstergesi.
Sinema, izleyen ve izlenen ikiliğini zamanla kurumsallaştırdı. Son yıllarda uzun vadeli, kirli, derin planların insanlara yavaş yavaş enjekte edilmesinin tetikçiliğini yapan zihin oyunlarının bir aparatı olup çıktı. Arada bir çıkan gerçek filmlerse izleyen ve izlenen ikiliğini bir an için de olsa ortadan kaldırmayı başaran, duygu, anlam yaratabilen filmler oluyor.
Mevcut sinemada efektler ve teknikten başka ne yeni bir konu, ne de konuya yeni bir yaklaşım bulunmaz. Burada ve dünyada sinemada tekrardan kurtulmak için, hayatı en derin kökleriyle okumaktan başka yol yoktur. Bu okuma elbette eski bakışaçılarıyla yapılamaz. O yüzden yeni filmler yapmanın yolu da yeni bir bakışaçısına sahip olmaktan geçer. Eski yaklaşımların tükendiği bir noktada, hayatı kavrayan bakışaçısının yoksunluğu sinema yolunun üzerinde bir kaya gibi duruyor. Bu kayanın üzerinden atlayarak sinema yapılamaz artık. Bu gerçek dolanarak yapılan simema ise sadece teknikle yolunu bulmaya çalışır. Fakat tekniğin gözleri kamaştıran ilk etkisi geçtiğinde yeniden o kayanın başına dönülür, Sisifos’taki gibi.
Arkasını, para ve tekniğin sınırsız gücüne yaslayan sinema ölmüştür. Sinemayı ses, ışık, görüntü balonlarından ibaret eğlencelik lunapark sosyalleşmesi düzeyine indirgemeye çalışan bir sektör ve yeni arayışlar yan yana bugün. Fakat insan algısı tekniğin büyüsünü belli oranda tolere edebilecek düzeydedir artık. Altındaki anlamı görmediği bir sinemaya da pek ilgi göstermiyor. Geçmişe göre bugün teknik açıdan genel olarak iyi durumda olduğumuzun farkında olmalıyız. Artık hemen herkeste video çeken aletler var ve bu herkesin film yapmasının önünü açar. Teknik açıdan gelinen düzey hem sektörde, hem de insanların geneli açısından sevindirici bir düzeydir. Bununla birlikte yürüyen bir içerikten bahsetmek ise elbette mümkün değil, çünkü içeriğin kaynağı kurumuştur.
Nerede yanlış yapıldığı anlaşılmazsa kısır döngü devam eder. Bugün temel problem hayatı ve insanı derinden kavrayan bakışaçısının olmamasıdır. Bakışaçısı yoksa teknik, para, kurgu, oyunculuk, dekor, mekan bunların hiçbiri sinemayı kurtarmaz. O yüzden doğa ve insan hayatına dair yeni bir bakışınız, yorumunuz yoksa, kör tesadüflere, ilginç fikirlere kalır yeni bir film yapmak. Geçmişe baktığımızda iyi filmlerin tüm bu özellikleri bir araya getiren sinemacılar tarafından yapıldığını görürüz. İyi filmin buradan çıktığını genellikle bilmeden, bir kez göz doldurucu bir başarıya ulaşırlar, ancak devamı gelmez. Ağacı kesip bir masa yapmaya benzer, masa güzel olabilir fakat ağaç yoktur.
Sinema, insanlığın yürüdüğü ana yoldan ayrılamaz. Çünkü sinema, doğa ve insan hayatının yorumlanmasıdır. Bugün dünyada sinemanın tıkanmasıyla genel olarak toplumların yaşadığı tıkanmanın arasındaki bağlantılar, insanlığın genel kriz haliyle sinemanın yaşadığı krizin bağlantısını kurmadan sinema yapılamaz. Hayatın ve insanın buraya nasıl geldiği, bugün içinde bulunduğu durum, yaşadığı bunalım ve çözümüne dair bir yorumunuz yoksa yaptığınız şey sektörde piyasa malı olur. Tabi söktörün mal bilincine uygunsa.
Sinema, doğa ve insan hayatının okunması üzerine inşa edilebilir. Eğer eskiyi aşan bir bakışa sahipseniz değirmenin suyunu buldunuz demektir. Ancak suyu her daim temiz tutmalı, akışına izin vermeli, donmasına ya da para, pul, şan, şöhretle buharlaşmasına izin vermemeli. Öğütülen buğday, yulaf veya başka bir şey, işte o sinemanın konusudur. Hayatın tümlüğünden alıp değirmende öğütmeli ve pişirilmeli. İşte tüm bu süreç sinema kurgusuna benzetilebilir. Bakışaçısı, konu, kurgu ve teknik unsurların hepsi birbirine eş değerde olmasına rağmen ana halka bakışaçısıdır. Bakış açısına bilimsel, bütüncül bir teori olarak sahip olmak demek ise hemen tüm konuların bu bakışla işlenebileceği anlamına geliyor. İnsanın temas halinde olduğu her konu böyle bir bakış açısı ile ele alınabilir. 11 Eylül, cam fanuslar, Kafka ya da şenlenmek her şey bambaşka bir anlama bürünür. Ya da binlerce kez işlenmiş aşk bile böyle bir gözle yepyeni anlamlara bürünür.
Yeni nesil sinemacılar bakış açısında derinleştikçe geleceğin sineması yakınlaşabilir. Demek ki sinema değirmeninin suyu buradan geldiğine göre öncelikle bakış açısında derinleşmeli, konu geliştirmey ve kurgusal derinliğe yönelmeli. Konuyu seçen bakış açısıdır. Bakış açısı yeterli olmayınca konu da, kurgu da dolayısı ile anlam da gücünü yitirir ya da hiç oluşmaz. Böylece elinizde sadece teknik kalır, yani kamera ya da tripot. Bakışaçısı, konu, kurgu ve teknik unsurları ana hatlarıyla kavramadan sinema yapmak, değirmende ip atlamak gibi olur. Göz gözü görmez olur, göz gözü görmeyince de değil sinema hiç bir şey olmaz.
Bir film yapmak, en temelde hayatın akışından bir parça göstermektektir. O parçanın daha derinden kavrayışı ile birlikte yeni senaryo, film ve sinema gelir. Bu kavrayış bütünsel bilgiyle içiçe geçtikçe senaryolar da netleşmeye başlar. Önce parçalı bulutlu ne olduğu belli olmayan sahneler şeklinde belirir. Yoğunlaşma üst düzeye ulaşıp kalite atlayınca bu sahneler kendi ait oldukları örüntüye kavuşur ve yeni senaryo böyle ortaya çıkar. O yüzden hayata ve olaylara yeni bir gözle bakmadan yeni bir senayro ya da film yapılamayacağına göre bakışaçısına hakim olmak burada kilit kavram oluyor. İnsan algısı, daha en başından göstermeye niyetlendiğimiz parçanın kendi başına anlattığı ile ait olduğu bütüne dair anlattıkları arasında bir bağlam oluşturur. Sinema üzerine kafa yorarken insanın temel kurulumu bu nedenle hiç akıldan çıkarmamalı. Örneğin bir oyuncu rolüne çalışırken filmde hiç geçmese bile oynadığı karakterin burcuna kadar bilmesini isteriz. Yani ait olduğu evrensel bütünlüğün yerli yerinde olmasını bekleriz. Aslında istenen şey oyuncunun parça ve bütün arasındaki bağlamların farkındalığına ulaşmasıdır. Bu farkındalık olmadan da o film çıkar ancak aynı film olamaz.
Bütüncül bakışı genel hatlarıyla kavrayan insan sinemadaki konuya kendi benzersizliğini de katarak yaklaşıp yorumlayınca yeni tip senaryo ortaya çıkar. İşte sinemanın yüz yıllık yolculuğunda iyi diyebileceğimiz filmlerin aslında akışı doğru okumakla ilgisi bu nedenledir. Yani iyi film yapabilmiş yönetmenler ya da sinemacılar akışın şu ya da bu yönünü okuyabildikleri için o filmi yapabilmişlerdir.
Önümüzdeki zamanlar bütüncül yaklaşımın yeni nesil sinema ile buluşacağı zamanlardır. Bu yazı da manifest olsun.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder